Charlotte Bänninger staat aan het hoofd van deze afdeling in het financiële centrum van het Alpenland. Ze wordt met haar 32 jaar ervaring gerekend tot de meest deskundige financieel specialisten in Europa. Onlangs werd Bänninger opgenomen in de lijst van honderd meest invloedrijke vrouwen in de wereld van finance in Europa.

Het hoofdkantoor in Zürich van UBS aan de Bahnhofstrasse dateert van 1917. De straat werd ooit wel het Wall Street van Zwitserland genoemd. Net als de rest van de stad straalt het gebouw welvaart uit. Over Zürich wordt spottend gezegd dat bankiers meer geld verdienen dan hun clientèle. Het gebouwencomplex is helemaal gerenoveerd en opende een jaar geleden na drie jaar bouwwerkzaamheden de deuren.

Daarom is het een lichte teleurstelling dat Charlotte Bänninger ons ontvangt in het vermogensbeheerkantoor van UBS in een behoorlijk karakterloze vergaderruimte. Ze komt wel stralend binnen, met een pak papier waarop ze een deel van de punten die ze wil maken keurig heeft uitgeschreven. Tot de puntjes voorbereid en pünktlich op tijd, uiteraard.

Stel nou dat u vijf jaar geleden was ingeslapen en nu wakker zou worden gemaakt, wat zou u dan denken met een blik op de markten?
“Dat we in een waanzinnige wereld leven. We varen in onbekende wateren met deze negatieve rentes. Er wordt momenteel wereldwijd voor 16 biljoen euro aan obligaties verhandeld met een negatief rendement. Dat is verbazingwekkend. Dat hebben we nog nooit eerder gezien.”

Zwitserse obligaties, Duitse obligaties, Nederlandse obligaties...
“Maar ook vooral Japanse obligaties. Die maken 42 procent uit van die 16 biljoen. Dat is belangrijk om te weten. Japan is dus duidelijk de grootste overheidsdebiteur, met een schuldratio ten opzichte van het bbp van meer dan 250 procent. Als je de schommelingen ziet in de rendementen op de tienjarige obligaties, zelfs binnen een maand tijd zijn ze verbluffend. Ik ben al meer dan dertig jaar actief in de markt en dit heb ik nog nooit gezien.”

Nobelprijswinnaar Harry Markowitz dacht ooit de perfecte balans tussen risico en rendement gevonden te hebben. Tienjarige staatsobligaties werden beschouwd als ‘risicoloos’ in zijn portefeuilletheorie. Als stabilisator in een gediversifieerde beleggingsportefeuille. Is dat voorbij?
“Ja. Staatsobligaties met een negatieve rente kunnen niet als risicoloos worden beschouwd. Als je ze tot het einde van de looptijd aanhoudt, heb je een gegarandeerd verlies. Het is momenteel uiterst moeilijk om goede investeringen te vinden. Niets is meer echt risicoloos. Diversificatie is nog steeds belangrijk, maar is niet hét antwoord op de vragen. Ik denk dat het vooral voor particuliere beleggers soms erg moeilijk is om zich bewust te zijn van deze risico’s.”

Maar je kunt toch ook nog veel geld verdiend hebben of zelfs nog verdienen als je verwacht dat de rente verder omlaag gaat?
“Klopt natuurlijk. Koop je obligaties met een negatieve rente met een looptijd van dertig jaar en de rente zakt één procent dan kun je ongeveer 30 procent bijschrijven. Maar pas op, andersom geldt hetzelfde. Een renteverhoging heeft een zelfde impact, maar dan heel negatief. Maar dit jaar had je met obligaties in Azië al halverwege het jaar 12 procent kunnen halen. Zelfs met een Zwitserse binnenlandse obligatieportefeuille was dat 7 tot 8 procent geweest. Diversificatie blijft dus wel erg belangrijk. Stel je voor dat je als pensioenfonds de obligatiemarkt helemaal had gemeden, dan had je er nu slecht op gestaan.”

Sommige mensen zeggen dat het tegenwoordig belangrijk is om flexibel te zijn om snel uit te kunnen stappen. Achterover leunen en ontspannen zou voor elke belegger onverstandig zijn.
“Ik ben het daar helemaal mee eens. Onze tijdshorizon is geen vijf jaar, maar veel korter. Wij herzien onze strategie continu. Ik zou nu geen enkele aanbeveling voor later dan twaalf maanden geven.”

Zes maanden geleden schreef u dat de rente omhoog zou gaan. Klopte niet.
“Heb ik dat geschreven? Het marktsentiment is in alle eerlijkheid ook weer omgeslagen. We hadden niet verwacht dat de rente zo laag zou zakken. We bevinden ons op onbekend terrein, maar we verwachten nog steeds prestaties te leveren.”

Wat is de toegevoegde waarde van een dure vermogensbeheerder?
“In deze markt is het heel belangrijk om je geld deskundig te laten beheren. Je moet een heel goed gestructureerd beleggingsproces hebben in combinatie met veel ervaring in deze markten. Je moet begrijpen hoe mensen reageren in tijden van crisis. Ik heb de Aziatische crisis, de eurocrisis, de dotcomcrisis en de crisis van 2008 meegemaakt met een aantal van mijn mensen. Hoe meer ervaring een fondsbeheerder heeft, hoe beter zijn of haar begrip van de markten en gerelateerde risico’s. We hebben momenteel veel contact met onze grote klanten. Ik denk dat persoonlijk contact het belangrijkste is als crisistijden aanbreken.”

Uw ceo waarschuwde voor bubbels in de markten.
“Ik kan alleen spreken voor UBS Asset Management. Wat ik kan zeggen is dat negatieve rendementen een stimulans zijn voor beleggers om te investeren in reële activa. Dit is wat we zien. Onroerend goed of goud. Als je dan kijkt naar de goudprijzen van vandaag en de gespannen prijzen voor onroerend goed overal in Europa, weet je genoeg. Maar wat ik niet zie, is dat de zeepbellen uiteenspatten omdat het zeer ruime monetaire beleid activaprijzen ondersteunt.”

Wat is het meest waarschijnlijke scenario voor Europa?
“Het renteniveau blijft lang laag. We leven nu al geruime tijd met negatieve rentes in Zwitserland en Zweden. Het is voor deze kleinere landen een wisselkoersbeleid om de export naar Europa te bevorderen. Het is natuurlijk erg slecht voor de spaarders, voor de pensioenfondsen, voor ons allemaal. Het is financiële repressie. We hebben geleerd om met negatieve tarieven te leven, maar meer negatieve tarieven zullen niet positief zijn voor de reële economie in de toekomst. In Europa ligt alles op de schouders van de heer Mario Draghi, en dat werkte tot nu toe niet.”

Wie is verantwoordelijk voor de situatie? Is het alleen de ECB?
“Ik denk dat Mario Draghi het eurogebied in 2012 juist heeft veiliggesteld. We hadden het destijds over het uiteenvallen van de euro. Over de problemen tussen noordelijke landen en de zuidelijke landen. Hij heeft euroland gered, maar is in de steek gelaten door de regeringen.”

Het Draghi-tijdperk loopt deze maand ten einde. Hoe zien we Draghi terug in de geschiedenisboeken. Wat is uw oordeel?
‘Hij zal de geschiedenisboeken ingaan als degene die Europa heeft gered. Wij zijn heel blij met Draghi en hoe hij een grotere crisis in Europa heeft helpen voorkomen. Er is altijd wel iets op te merken, maar zijn taak is zwaar. In 2011 wilde Draghi de regeringen dwingen om iets aan de schuldenlast te doen. Daar is niets aan gedaan. Nu is de schuldenlast van regeringen in Europa hoger dan tijdens de financiële crisis en dat is heel erg slecht.”

U zei net ook dat we momenteel in Europa te maken hebben financiële repressie. Dat klinkt niet erg positief, of wel?
“De ECB heeft de monetaire instrumenten om cyclische zaken als inflatie en deflatie te bestrijden en dat doen ze. De inflatiedoelstelling is 2 procent. En de centrale bank moet alle mogelijke stappen ondernemen om dat te bereiken. Het beleid van de ECB is erop gericht uitgaven en investeringen aan te moedigen. Hij heeft alles gedaan wat hij kan met de monetaire instrumenten die hij heeft.”

Met weinig succes.
“Ik denk dat de ECB zelf een beetje verbaasd is hoe weinig effect het heeft op de reële economie. Maar het is niet de taak van de ECB om structurele veranderingen in economieën door te voeren. Het zijn de regeringen die dat moeten doen. Het is dus niet juist om hem de schuld te geven. In de VS en China hebben ze fiscale stimuleringen doorgevoerd, maar de politiek in Europa deed dat niet. We zien Duitsland nu in een technische recessie belanden. Het zal niet erg diep zijn, maar het biedt de overheid de ruimte om alsnog iets te doen met stimuleringsmaatregelen.’

In een van zijn laatste acties kwam Draghi half september met een nieuw pakket maatregelen om de economie te stimuleren. Directeur Klaas Knot van de Nederlandsche Bank zei het overdreven te vinden. Bovendien twijfelt hij aan de effectiviteit ervan.

Bänninger deelt die twijfel. ‘We hadden een verlaging van de depositorente van tien tot twintig basispunten en een uitbreiding van de kwantitatieve verruiming voor een bepaalde periode verwacht. Met zijn kwantitatieve verruiming met een open einde levert Draghi meer dan verwacht. Alleen dit zal waarschijnlijk nog steeds niet tot hogere groei­percentages in Europa leiden. De regeringen zullen nu hun werk aan de begrotingskant moeten doen.”

Anderen zeggen dat Draghi op de lange termijn toch verantwoordelijk is voor een mogelijke structurele sclerose van de Europese economieën.
“Maar dat zou dan niet zijn fout zijn. Hij is een centrale bankier. De Europese regeringen hebben niet meegespeeld. Ik denk dat dat een van de redenen is waarom Christine Lagarde nu is gekozen om hem op te volgen. Lagarde heeft als hoofd van het IMF de kwantitatieve verruiming gesteund. Zij heeft zeer goede politieke contacten. Ik denk dus dat zij succesvoller zal zijn in haar contacten met de regeringen en dat zij hen ertoe zal aanzetten iets meer fiscale versoepeling te bewerkstelligen.”

Wat is behalve de negatieve rente een andere grote abnormaliteit op de financiële markten?
“De continue onzekerheden met de tweets van Trump, met name rond de handel. Dat creëert zoveel onrust dat het kan leiden tot een recessie die anders vermeden zou kunnen worden. De Amerikaanse economie verkeert eigenlijk in goede vorm. Het IMF heeft net de groei van het bbp voor de VS verhoogd. Terwijl de prognoses voor de wereld naar beneden zijn bijgesteld. Vooral de Amerikaanse consument is in zeer goede vorm. De arbeidsmarkt is zeer gezond. Maar we zien wekelijks dat de tweets van Trump veel onzekerheid veroorzaken.”

Waarom is dat zo’n ramp?
“Te veel onzekerheid is zeer slecht voor beleggers. Je wilt zeker geen extreme posities in de portefeuille innemen als je niet overtuigd bent van aannames en bandbreedte van uitkomsten. Bedrijven stellen investeringen uit omdat ze niet weten wat er met de handelstarieven gebeurt. Dit is een grote bedreiging voor de wereldeconomie die op dit moment waarschijnlijk nog steeds onderschat wordt. Handelsbarrières kunnen een negatief effect hebben op de Amerikaanse consument van het equivalent van ongeveer 1000 dollar per persoon. Dat is ongeveer hetzelfde effect als de belastingverlaging die Trump heeft doorgevoerd. Het is zeer moeilijk te begrijpen waarom hij deze onzekerheid veroorzaakt omdat de effecten van de eerdere fiscale stimulans in VS nu aan het verdwijnen zijn.”